Złoto, banki, ludzie - Murray N. Rothbard

Mnogość definicji podaży pieniądza może wprawiać przeciętnego człowieka w zakłopotanie. O co chodzi z tymi wszystkimi M, od M1A i M1B do M8? Który z tych symboli oznacza prawdziwą podaż pieniądza, o ile którykolwiek samodzielnie do tego wystarcza? I może najistotniejsze: dlaczego depozyty bankowe wliczone są do różnych M jako podstawowy składnik podaży pieniądza? Wszyscy dziś wiedzą, że papierowe dolary, emitowane wyłącznie przez Banki Rezerwy Federalnej, zawierające napis „ten banknot jest legalnym środkiem płatniczym do regulowania wszelkich zobowiązań, publicznych i prywatnych”, to pieniądze. Ale dlaczego rachunki bieżące uważane są za pieniądz i na jakiej zasadzie powstają? Czyż nie można ich wypłacić na żądanie w postaci gotówki? Dlaczego więc wkłady na żądanie to też pieniądz, a nie tylko papierowe dolary, które je reprezentują? Jedną z niezwykłych implikacji zaliczania wkładów na żądanie do składników podaży pieniądza jest stwierdzenie, że banki tworzą pieniądz; że w pewnym sensie są fabrykami pieniędzy. Ale czy banki nie przekierowują jedynie powierzonych im oszczędności, pożyczając je inwestorom lub konsumentom? Skoro banki otrzymują nasze oszczędności i następnie je pożyczają, to jak właściwie tworzą pieniądze? W jaki sposób pasywa bankowe stają się składnikiem podaży pieniądza?

Wraz z rozkwitem demokracji stopień identyfikacji państwa ze społeczeństwem uległ podwojeniu, do tego stopnia, że powszechnie słyszy się sentymentalne opinie praktycznie gwałcące wszelkie racjonalne zasady i zdrowy rozsądek oraz każące nam wierzyć, iż to„my jesteśmy państwem”. Użyteczne kolektywistyczne słowo „my” umożliwia posłużenie się ideologicznym kamuflażem ukrywającym realia życia politycznego życia. Jeśli bowiem to „my jesteśmy rządem”, wówczas wszystko co uczyni on jednostce, nie tylko jest słuszne i nie stanowi przejawu tyranii, lecz jest również działaniem „dobrowolnie” podjętym przez jednostkę, której to dotyczy. Gdy rząd zaciągnął ogromny dług publiczny, który musi być spłacony przez opodatkowanie jednej grupy na rzecz innej, wówczas istota obciążenia ulega zaciemnieniu na skutek stwierdzenia, że to „my mamy zobowiązania wobec nas samych”. Jeśli rząd powołuje kogoś do wojska lub wtrąca go do więzienia za głoszenie dysydenckich poglądów, to osoba ta „robi to sobie sama” i dlatego nie dzieje się nic zdrożnego.

Zgodnie z obowiązującym przez 50 lat tradycyjnym, ortodoksyjnym wyjaśnieniem, które podali John Maynard Keynes i zwolennicy jego teorii, kapitalizm nie potrafił się obronić przed samym sobą, a rząd zrobił niewiele, żeby uratować zbankrutowany intelektualnie system rynkowy przed konsekwencjami jego szaleństwa.

W 1963 roku Rothbard zaproponował odmienne wyjaśnienie, które wywróciło do góry nogami ów tradycyjny pogląd. Według niego za rozmiary krachu na Wall Street nie odpowiadało nieograniczone rozpasanie pirackiego systemu kapitalistycznego, lecz upór rządu w podtrzymywaniu sztucznego boomu za pomocą pompowania inflacyjnego kredytu.
Jego książka to intelektualny tour de force. (…) Wytrzymała próbę czasu bez najmniejszego uszczerbku.”
Ze wstępu Paula Johnsona do piątego wydania z 2000 roku.

Państwo! Jego rząd, jego władcy, jego urzędnicy zawsze byli ponad powszechnym prawem moralnym. Historia zna mnóstwo przykładów na to, jak powszechnie szanowani ludzie potrafią publicznie kłamać w żywe oczy. Dlaczego? Powodem jest „racja stanu”.

Służba państwu usprawiedliwia wszystkie postępki, które są uważane za niemoralne lub niezgodne z prawem wówczas, gdy dopuszcza się ich „prywatna” osoba. Libertarianina można poznać po tym, że z żelazną konsekwencją i bezkompromisowo będzie stosował powszechne prawo moralne do osób pracujących w aparacie państwa. Libertarianie nie znają tu wyjątków.

Państwo (a ściślej mówiąc, „członkowie rządu”) przez całe wieki ubierało swoją przestępczą działalność w piękne słowa. Od wieków inicjowało masowe mordy, nazywało je „wojną” i nobilitowało w ten sposób wzajemne wyrzynanie się tysięcy ludzi. Od wieków brało ludzi w niewolę, wcielając ich do sił zbrojnych i nazywając ten proceder „poborem” do zaszczytnej „służby dla kraju”. Od wieków dokonywało rabunku pod groźbą użycia broni, nazywając to „ściąganiem podatków”. Jeśli chcielibyście wiedzieć, jak wygląda państwo i jego postępki w oczach libertarianina, wystarczy, że wyobrazicie sobie państwo jako bandę kryminalistów. Cała libertariańska argumentacja staje się wtedy oczywista.

Jest to niewielka, ale absolutnie rewelacyjna praca wybitnego myśliciela  amerykańskiego. Standard złota to praca formatu Noblowskiego. Takiej rewolucji w rozumieniu roli pieniądza  nie wydano od co najmniej dwóch pokoleń.

Towar pieniężny to swego rodzaju towar odniesienia, punkt orientacyjny, a nie jednostka miary. Fizycznym odpowiednikiem niezmiennej wartości, która służyłaby do mierzenia innych wartości, jest niezmienny punkt odniesienia w kosmosie. [...] Najbardziej odpowiednim punktem odniesienia jest punkt, w którym umieściły nas dzieje wszechświata. Podobnie jest w wypadku wartości odniesienia (reference value). Towarem odniesienia, który najlepiej nadaje się do tej roli, jest towar pieniężny wyłoniony w procesie rynkowym. [...] Aby osiągnąć stabilność pieniądza, która mogłaby doprowadzić zarówno do wzrostu zatrudnienia, jak i niemal stałego poziomu cen, wystarczyłoby powstrzymanie się rządu od ingerowania w funkcjonowanie standardu towarowego wyłonionego przez rynek.

Roger W. Garrison (fragment rozdziału Koszty standardu złota)