Podatek od złudzeń - Piotr S. Wajda

Bez względu na to, czy te rozważania dotyczą tematów gospodarczych, takich jak zatrudnienie, odsetki, pieniądz, bankowość, cykle koniunkturalne, podatki, dobra publiczne lub wzrost, problemów filozoficznych, jak podstawy wiedzy oraz w szczególności związek ekonomii z etyką, czy też rekonstrukcji i teoretycznego wyjaśnienia zjawisk historycznych i socjologicznych, jak wyzysk, powstanie i upadek cywilizacji, polityka międzynarodowa, wojna, imperializm, rola idei i ruchów ideologicznych w przebiegu ewolucji społecznej – wszystkie prowadzą ostatecznie do tylko jednego wniosku: prawo własności prywatnej jest niewątpliwie słuszną, absolutną zasadą i podstawą ciągłego, „optymalnego” postępu gospodarczego. Do powstania z ruin socjalizmu i przezwyciężenia stagnacji zachodnich państw opiekuńczych może wystarczyć wyłącznie bezkompromisowa prywatyzacja wszelkiej uspołecznionej, czyli państwowej własności oraz ustanowienie społeczeństwa opartego na umowach i poszanowaniu absolutnego charakteru prawa własności prywatnej.

Dużo mówi się w polityce o budowaniu tak zwanego państwa dobrobytu, tudzież państwa opiekuńczego. Czy na pewno warto iść w tę stronę?

Mamy co do tego poważne i uzasadnione wątpliwości. Budowanie państwa dobrobytu prowadzi bowiem obywateli do zrzucania odpowiedzialności za własny dobrobyt na instytucję państwa, zamiast brania tej odpowiedzialności na siebie. Z historycznej perspektywy dobrobyt społeczny jest tym wyższy, im większa odpowiedzialność jednostki za własne życie.

Przekonuje o tym profesor David Schmidtz w książce pt. „Dobrobyt społeczny a odpowiedzialność jednostki”. Swoje rozważania dodatkowo ilustruje wieloma historycznymi i współczesnymi przykładami z różnych zakątków świata. Dzięki temu otrzymujemy solidną dawkę argumentów teoretycznych wspartych przemawiającymi do wyobraźni i wymownymi zastosowaniami idei w praktyce.

Nowa książka Fijorr Publishing to stosunkowo mało znane magnum opus austriackiego socjologa i ekonomisty, Helmuta Schoecka (1922-1993). Książka niezwykła, bo i niezwykłe jest zjawisko, które opisuje. W światowej literaturze drugiej takiej pracy na temat zawiści nie ma. Na ponad 400 stronach tej wielkiej (zarówno rozmiarem, jak i znaczeniem) pracy Schoeck rozprawia się z zawiścią, czyniąc ją odpowiedzialną za większość trapiących nas bolączek; od opresyjnych podatków, poprzez socjalizmy i inne systemy kolektywne, po wojny i globalne kryzysy. Zawiść to nie tylko zjawisko dokuczliwe psychologicznie, środowiskowo czy towarzysko, to przede wszystkim skaza na ludzkiej naturze, z powodu której ponosimy dotkliwe straty ekonomiczne, polityczne i kulturowe.
(fragment Wstępu autora)

(…) Człowiek zawistny może jednak przedobrzyć, wzbudzając zahamowania, które będą działać opóźniająco na zdolność grupy do przystosowania się do nowych problemów w jej otoczeniu. Zawiść może też skłonić człowieka do niszczenia. Niemal cała literatura, która do tej pory – fragmentarycznie – omawiała temat zawiści (eseje, literatura piękna, filozofia, teologia, psychologia), postrzega ją jako czynnik destruktywny, hamujący, bezużyteczny i bolesny. Wszystkie kultury ludzkości, wszelkie przysłowia i baśnie potępiają uczucie zawiści. Powszechnie wzywa się osobę zawistną, by się za siebie wstydziła. Mimo to istnienie zawiści – czy raczej przekonanie o jej wszechobecności – zawsze prowadziło do utajonych obaw przed ocenami innych ludzi, a to umożliwiało ewolucję systemu kontroli i równowagi społecznej.