Czy kapitalizm jest moralny - Tom G. Palmer

Bez względu na to, czy te rozważania dotyczą tematów gospodarczych, takich jak zatrudnienie, odsetki, pieniądz, bankowość, cykle koniunkturalne, podatki, dobra publiczne lub wzrost, problemów filozoficznych, jak podstawy wiedzy oraz w szczególności związek ekonomii z etyką, czy też rekonstrukcji i teoretycznego wyjaśnienia zjawisk historycznych i socjologicznych, jak wyzysk, powstanie i upadek cywilizacji, polityka międzynarodowa, wojna, imperializm, rola idei i ruchów ideologicznych w przebiegu ewolucji społecznej – wszystkie prowadzą ostatecznie do tylko jednego wniosku: prawo własności prywatnej jest niewątpliwie słuszną, absolutną zasadą i podstawą ciągłego, „optymalnego” postępu gospodarczego. Do powstania z ruin socjalizmu i przezwyciężenia stagnacji zachodnich państw opiekuńczych może wystarczyć wyłącznie bezkompromisowa prywatyzacja wszelkiej uspołecznionej, czyli państwowej własności oraz ustanowienie społeczeństwa opartego na umowach i poszanowaniu absolutnego charakteru prawa własności prywatnej.

Jakub Wozinski wykonał wspaniałą pracę, pokazując historię dziejów kapitalizmu. Jest to swego rodzaju opowieść o losach kapitalizmu w jego różnych formach i okresach. Autor w błyskotliwy sposób opisuje kształtowanie się i funkcjonowanie kapitalizmu państwowego i wolnorynkowego na przestrzeni dziejów. Wykorzystując szeroką perspektywę, w książce scharakteryzowano polityczne, ekonomiczne i społeczne zmiany determinujące powstawanie systemów kapitalistycznych oraz ich, często niejednoznaczne losy. Najwięcej miejsca autor poświęca ogromnej oraz czasami decydującej roli systemów finansowych i banków w historii kapitalizmu. To wspaniała charakterystyka kolejnych generacji kapitalizmu.

Jakub Wozinski napisał książkę będącą współczesnym ujęciem klasycznej historii. Jego encyklopedyczna erudycja została połączona z lekkością, a momentami również z dowcipnością, niełatwą przy takim temacie. Książka jest w dużym stopniu wyjątkowa - zawiera przenikliwe spojrzenie na detale, precyzyjne sformułowanie i dostrzeganie istoty problemu oraz wyostrzony instynkt na wnioski. Godna podziwu i zachwycająca lektura.
Dr hab. Robert Ciborowski, rektor Uniwersytetu w Białymstoku

Oto książka, która dostarczy Państwu amunicji argumentów do politycznej wymiany ognia opinii!

Profesor Lawrence Reed – ekonomista, działacz wolnorynkowy i prezes największego i najstarszego amerykańskiego think tanku promującego wolność gospodarczą (FEE) – wybrał świetne, zwięzłe, konkretne teksty obalające najbardziej pospolite mity na temat kapitalizmu i stworzył zbiór, który równie dobrze mógłby nazywać się Katechizmem wolnorynkowca. Zaprezentowane w nim eseje są krótkie i przystępne, a mimo to bezlitośnie obnażają nonsens lewicowych zarzutów wobec kapitalizmu. Autorzy z łatwością demaskują błędy w rozumowaniu socjaldemokratów – obłudę tych cwanych oraz ignorancję tych naiwnych. Co równie ważne, wielokrotnie podkreślana jest różnica między prawdziwym wolnorynkowym kapitalizmem, a obecnym skorumpowanym systemem „trzeciej drogi”, którego niesprawiedliwości krytykuje się w mediach, jako „wady neoliberalizmu”, a zalety (produkcja bogactwa) bezceremonialnie zawłaszcza się w imię „sprawiedliwości społecznej”. Inaczej mówiąc, dzisiejsza lewica na kapitalizmie zwyczajnie pasożytuje. Rozrost państwa doprowadził do jego erozji i umożliwił skorumpowanie go przez „chciwych biznesmenów”. Tymczasem w ustroju prawdziwie kapitalistycznym chciwość orientuje wysiłki ludzkie ku zaspokajaniu potrzeb konsumentów i można powiedzieć, że pełni funkcję silnika świata. Dopiero sprzedajność polityków ujawnia ciemną stronę tej pozytywnej skądinąd emocji.

Dobrym świadectwem prestiżu naukowo-akademickiego Machlupa było zorganizowanie na prośbę amerykańskiego ministra finansów (Secretary of Treasury), Douglasa Dillona, tzw. Bellagio Group – grupy profesorów ekonomii, których zadaniem było wypracowywać rozwiązania problemów międzynarodowego systemu finansowego oraz trzeszczącego już wówczas w szwach systemu Bretton Woods, do którego ostatecznego załamania doszło w sierpniu 1971 roku wraz z ogłoszeniem przez prezydenta Nixona zamknięcia przez Stany Zjednoczone tzw. okienka złota. Warto dziś pamiętać, że – jak pisze David Stockman w swoim dziele The Great Deformation. The Corruption of Capitalism in America (Public Affairs, New York 2013) poświęconym dzisiejszemu „kryzysowi Lehmana” i zawierającym znakomitą historię polityki gospodarczej USA od Roosevelta do dziś – Douglas Dillon należał do tych amerykańskich mandarynów, którzy najbliżsi byli idei ratowania powiązania dolara ze złotem i obawiali się wkroczenia w świat czystego pieniądza papierowego/fiducjarnego. Dziedzicem Bellagio Group, w której stworzeniu Machlup odegrał istotną rolę, jest dziś tzw. Group of Thirty (Grupa Trzydziestu), składająca się głównie z przedstawicieli banków centralnych…

Murphy odpowiada w swojej książce m.in. na następujące pytania:

Jak wolny rynek rozwiązuje problem dyskryminacji na rynku pracy?
Dlaczego sprawy antymonopolowe zazwyczaj wytaczają firmy, które przegrywają w wolnej konkurencji?
Czy potrzebujemy państwowych regulacji dotyczących bezpieczeństwa pracy i produktów?
Jak wolny rynek chroni środowisko i rzadkie zasoby naturalne?
Dlaczego MFW i Bank Światowy wcale nie pomagają biednym krajom

Praca Mateusza Machaja to próba uchwycenia, na czym w istocie polega różnica między kapitalizmem a socjalizmem. Autor dokonuje przeglądu różnych stanowisk wobec takich zagadnień jak funkcja wiedzy w gospodarce, geneza i rola pieniądza, znaczenie przedsiębiorcy w gospodarce, a przede wszystkim prawo własności. Analizuje niuanse debaty kalkulacyjnej, dochodząc do wniosku, że krytyka gospodarki socjalistycznej, jaką sformułował Ludwig von Mises, wymaga doprecyzowania, a mianowicie silniejszego zaakcentowania znaczenia własności prywatnej. „Socjalizm jest nieefektywnym systemem gospodarczym, ponieważ likwiduje własność prywatną, a nie ceny” – konkluduje Machaj. W końcowych akapitach przedstawia zwięzłą, błyskotliwą interpretację najnowszych wydarzeń w gospodarce Polski i świata.

Teoria socjalizmu i kapitalizmu to zwięzła, logiczna i druzgocąca krytyka wszelkich odmian socjalizmu. Autor, uczeń Rothbarda, analizuje, jak zmienia się struktura bodźców, kiedy pojawiają się różne rodzaje systemowej ingerencji w prawa własności. Ponadto buduje system etyczny w oparciu o aksjomat argumentacji i dowodzi, że jedynym możliwym do obrony na gruncie moralności systemem społeczno-gospodarczym jest kapitalizm, oraz pokazuje, jak mógłby funkcjonować czysto wolnorynkowy system społeczno-gospodarczy.

Na całym świecie toczy się walka między przeciwnymi siłami: rynek kontra państwo; kapitalizm kontra socjalizm. Mamy tu do czynienia z dialektyczną sprzecznością, a kierunek zmian w danym kraju – w stronę większego lub mniejszego dobrobytu – zależy całkowicie od zmian w równowadze sił między rynkiem a państwem. O ile w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku w wielu krajach nastąpiło wzmocnienie sił rynkowych […], dziś obserwujemy, jak to druga strona – państwo – coraz bardziej umacnia się w tej walce przeciwieństw. Na poziomie idei oznacza to, że nastawienie antykapitalistyczne zyskuje na popularności i w coraz większym stopniu kształtuje poglądy znacznej części dziennikarzy i polityków. Właśnie dlatego treści zawarte w tej książce są tak ważne – szczególnie w Polsce.

Pisząc tę książkę, nie zamierzałem przyjmować sztucznej postawy „centrowej” ani też dogadzać dużej liczbie ludzi wyznających błędne opinie – fakty są bowiem niepodważalne. […] Biorąc pod uwagę setki prac, które jak dotąd napisano w celu potępienia kapitalizmu, uznałem, że z pewnością nie byłoby nic złego w napisaniu książki w jego obronie. W każdej sprawie sądowej oskarżonemu przysługuje przecież obrońca. Sędzia – w tym wypadku jesteś nim Ty, drogi Czytelniku – wydaje wyrok dopiero po zapoznaniu się ze wszystkimi faktami i argumentami obu stron. W niniejszym kontekście należałoby zatem uwzględnić również fakty przemawiające za kapitalizmem. Wszak proces, w którym zabrakło obrony, a prokurator i sędzia są w zmowie, byłby niczym więcej, jak procesem pokazowym. Niestety, debata na temat kapitalizmu często przypomina właśnie taki pokazowy proces zamiast pełnego wymiaru sprawiedliwości.

– fragment książki