Kalkulacja ekonomiczna w socjalizmie - Ludwig von Mises

eśli państwowa kolej czy poczta działają gorzej niż kolej czy poczta prywatna, to nie znaczy, że urzędnicy państwowi są gorsi od prywatnych, lecz że ciasny kaftan biurokratyczny paraliżuje inicjatywę jednostek, odbierając im motywację i inicjatywę charakterystyczną dla ludzi działających w systemie kapitalistycznym. To tłumaczy także dlaczego w instytucjach państwowych spotyka się mniej innowacji czy wynalazków niż w firmach prywatnych, zarządzanych w oparciu o mechanizm cen i rynek.
„Organizacja biurokratyczna i socjalizm – pisze Mises – oznaczają stagnację i zachowanie metod zachowawczych, podczas gdy organizacja w oparciu o zasady rynku kapitalistycznego to postęp i prosperita”.
Obrońcy socjalizmu nazywają się postępowcami, gdy w rzeczywistości są zwolennikami sztywnej rutyny, ograniczeń i strachu przed zmianami. Mówią o sobie „liberałowie”, „pionierzy wolności” podczas gdy w rzeczywistości robią wszystko by wolność obywateli maksymalnie ograniczać. „Nazywają siebie rewolucjonistami – pisze Mises – lecz pragną stworzyć wszechwładny rząd.”
W efekcie, zamiast obiecanego raju i dobrobytu tworzą gigantyczne, nudne i niesprawne biuro, w którym obywatele mają wykonywać podrzędne, bezmyślne i często irracjonalne funkcje. Pod dyktando wszechwiedzących uzurpatorów elit wspieranych przez państwowy aparat przymusu. Takim modelem posługuje się obecnie Unia Europejska.

Krótka ale treściwa!

Przełom dziewiętnastego i dwudziestego wieku przyniósł falę krytyki istniejących wówczas stosunków społeczno-gospodarczych i ich wolnorynkowego uzasadnienia. Towarzyszył jej rozwój nowych teorii politycznych, odchodzących od założeń państwa „nocnego stróża” i haseł absolutnej wolności. Opowiadały się one za interwencjonizmem i głosiły potrzebę równości społecznej, która wymaga realizacji nawet za cenę uszczerbku dla wolności, a osiągana jest za pomocą korygujących działań państwa. Pomoc dla biedniejszych warstw społecznych uznano za jedną z podstawowych funkcji państwa.

Znamienne, że rozbudowane koncepcje interwencjonistyczne powstały w Niemczech pod koniec XIX wieku. Podejmując konkurencję polityczną z Wielką Brytanią, Niemcy potrzebowały zwiększyć wpływ państwa na gospodarkę. Dlatego właśnie tam najwcześniej odrzucono zasady ekonomii klasycznej i uznano wytwórczy charakter działalności państwa. Niestety, tą samą drogą podążył szybko cały gospodarczy świat. Uzasadnienie dla konieczności podejmowania działań interwencyjnych przez rząd – nawet w mateczniku kapitalizmu, jakim były Stany Zjednoczone – stanowił szok wywołany Wielkim Kryzysem z roku 1929. Mimo, że jak wykazał Milton Friedman, rozmiar zapaści gospodarczej nie był wcale wywołany nadmiarem wolnego rynku, tylko jego ograniczeniem przez System Rezerwy Federalnej oraz działaniami i zaniechaniami jego urzędników, winą za wszelkie zło obarczono wolny rynek.

Kapitał 1.1. Rezultaty bezpośredniego procesu produkcji to jedyny zachowany tekst, w którym Marks wyjaśnia pojęcia realnej i formalnej subsumcji pracy pod kapitał. Umożliwiają one zupełnie nowe spojrzenie na jego ekonomię polityczną oraz krytykę kapitalizmu.

Nieprzetłumaczony dotychczas rękopis Marksa stanowi także podsumowanie najważniejszych tez I tomu Kapitału.

Rezultaty bezpośredniego procesu produkcji, mające pierwotnie stanowić szósty rozdział Marksowskiego opus magnum, podejmują w zwięzły sposób problem względnej i bezwzględnej wartości dodatkowej oraz pracy produkcyjnej i nieprodukcyjnej.

Myśl ekonomiczna Marksa opiera się na zanegowaniu ekonomii klasycznej stworzonej przez Adama Smitha i Davida Ricardo podczas umacniania się systemu kapitalistycznego. Twierdził on, że tylko wąska grupa ludzi - burżuazja - czerpie korzyści z tak sformułowanej myśli ekonomicznej. Myśl ta nie jest uniwersalna (posiada ograniczenia) oraz powoduje narastające konflikty w społeczeństwach państw zachodnich. Konflikty te zdaniem Marksa miały miejsce głównie pomiędzy kapitalistyczną burżuazją i robotniczym proletariatem. Marks zauważył, że rozwinięty już system kapitalistyczny drugiej połowy XIX wieku ewoluuje - zmierza w kierunku nieuchronnych zmian - transformując się w socjalizm. Analizując te zmiany Marks utworzył własną teorię przekształceń całej gospodarki i ludzkiej cywilizacji (mechanizm dziejowy) - proces ten jest nieustający i trwa w cyklach.

Znaczenie tej książki najłatwiej zrozumieć wtedy, gdy zestawi się ją z innymi dziełami Misesa. W pracach z zakresu epistemologicznych podstaw ekonomii Mises zwracał uwagę na aprioryczny charakter nauk ekonomicznych. Uważał, że elementów systemu teoretycznego nie buduje się za pomocą metody eksperymentalnej i gromadzenia danych statystycznych. Takie zagadnienia ekonomiczne, jak: wartościowanie czasu (teoria preferencji czasowej), prawo malejącej użyteczności marginalnej, teoria kosztów komparatywnych, niemożliwość rachunku ekonomicznego w socjalizmie, nieskuteczność kontroli cen, należy rozpatrywać niezależnie od historii. Można je badać i uzasadniać prawdziwość twierdzeń, które ich dotyczą, niezależnie od udokumentowanych studiów historycznych określonego czasu, miejsca, kultury i cywilizacji.

Drugie wydanie dyskusji na temat systemów organizacji społecznej w naszym społeczeństwie.

Praca Mateusza Machaja to próba uchwycenia, na czym w istocie polega różnica między kapitalizmem a socjalizmem. Autor dokonuje przeglądu różnych stanowisk wobec takich zagadnień jak funkcja wiedzy w gospodarce, geneza i rola pieniądza, znaczenie przedsiębiorcy w gospodarce, a przede wszystkim prawo własności. Analizuje niuanse debaty kalkulacyjnej, dochodząc do wniosku, że krytyka gospodarki socjalistycznej, jaką sformułował Ludwig von Mises, wymaga doprecyzowania, a mianowicie silniejszego zaakcentowania znaczenia własności prywatnej. „Socjalizm jest nieefektywnym systemem gospodarczym, ponieważ likwiduje własność prywatną, a nie ceny” – konkluduje Machaj. W końcowych akapitach przedstawia zwięzłą, błyskotliwą interpretację najnowszych wydarzeń w gospodarce Polski i świata.

Książka napisana z rozmachem i polotem godnymi wielkich poprzedników tradycji austriackiej szkoły ekonomii – Misesa, Hayeka, Rothbarda. Dzięki przystępnemu językowi i klarowności wywodu jej lektura będzie ucztą duchową nie tylko dla ekonomistów, lecz także wszystkich, którzy interesują się naukami społecznymi.

Ludzkie działanie miało 4 wydania amerykańskie i zostało przetłumaczone na kilkanaście języków, w tym chiński, japoński, rosyjski i czeski. Mamy je wreszcie po polsku.

Ludwig von Mises był najwybitniejszym obrońcą kapitalizmu i krytykiem socjalizmu w XX wieku, najważniejszym przedstawicielem austriackiej szkoły ekonomii, nauczycielem Hayeka, Rothbarda oraz wielu innych ekonomistów i naukowców. Przez całe dorosłe życie pisał i wykładał w różnych krajach.

Jest autorem kilkudziesięciu książek i ponad 250 artykułów. Po polsku ukazały się dotychczas: Interwencjonizm, Mentalność antykapitalistyczna, Liberalizm w tradycji klasycznej, Planowany chaos, Biurokracja, Ekonomia i polityka, Wspomnienia, Teoria a historia, Socjalizm, Teoria pieniądza i kredytu, Kalkulacja ekonomiczna w socjalizmie. Mimo to w naszym kraju jest wciąż prawie nieznany, choć nawet jego adwersarz Oskar Lange pisał, że Misesowi należy się pomnik. Mamy nadzieję, że ukazanie się Ludzkiego działania przerwie milczenie wokół dorobku Misesa. Ludzkie działanie to lektura obowiązkowa nie tylko dla wykładowców uczelni ekonomicznych i ich studentów, lecz także wszystkich, którzy chcą zrozumieć, czym jest na prawdę ekonomia. Uroczysta prezentacja książki odbyła się podczas konferencji "Mises obrońca cywlizacji i ekonomii" w Warszawie, 27 października 2007 r.

Praca Mateusza Machaja to próba uchwycenia, na czym w istocie polega różnica między kapitalizmem a socjalizmem. Autor dokonuje przeglądu różnych stanowisk wobec takich zagadnień jak funkcja wiedzy w gospodarce, geneza i rola pieniądza, znaczenie przedsiębiorcy w gospodarce, a przede wszystkim prawo własności. Analizuje niuanse debaty kalkulacyjnej, dochodząc do wniosku, że krytyka gospodarki socjalistycznej, jaką sformułował Ludwig von Mises, wymaga doprecyzowania, a mianowicie silniejszego zaakcentowania znaczenia własności prywatnej. „Socjalizm jest nieefektywnym systemem gospodarczym, ponieważ likwiduje własność prywatną, a nie ceny” – konkluduje Machaj. W końcowych akapitach przedstawia zwięzłą, błyskotliwą interpretację najnowszych wydarzeń w gospodarce Polski i świata.

Teoria socjalizmu i kapitalizmu to zwięzła, logiczna i druzgocąca krytyka wszelkich odmian socjalizmu. Autor, uczeń Rothbarda, analizuje, jak zmienia się struktura bodźców, kiedy pojawiają się różne rodzaje systemowej ingerencji w prawa własności. Ponadto buduje system etyczny w oparciu o aksjomat argumentacji i dowodzi, że jedynym możliwym do obrony na gruncie moralności systemem społeczno-gospodarczym jest kapitalizm, oraz pokazuje, jak mógłby funkcjonować czysto wolnorynkowy system społeczno-gospodarczy.

Książka zatytułowana Wolność, ekonomia i cywilizacja stanowi zbiór wybranych stu tekstów Jakuba Bożydara Wiśniewskiego, które ukazały się przed końcem 2020 roku na jego blogu, a następnie zostały – za zgodą Autora – przedrukowane na stronie internetowej Stowarzyszenia Libertariańskiego.

Całość, z uwagi na najczęściej poruszane przez Autora zagadnie- nia, została podzielona na cztery części tematyczne:
1) „Wolność”,
2) „Libertarianizm”,
3) „Ekonomia” oraz
4) „Cywilizacja”.
Każdą z nich wypełniają artykuły, które można czytać niezależnie od siebie i niekoniecznie po kolei.

Oddajemy w Państwa ręce książkę, która od chwili ukazania się (niewiele ponad pół roku temu) stała się bestsellerem, i okrzyknięta została drugą „Ekonomią w jednej lekcji”, zaś jej autor, John Tamny, młody publicysta magazynu Forbes, drugim Henry Hazlittem. Jesienią tego roku John odwiedzi nasz kraj na zaproszenie Fijorr Publishing, Fundacji FOR oraz Uczelni Asbiro, o czym wszystkich miłośników zdrowego rozsądku powiadomimy.

Ekonomię zdrowego rozsądku POLECAJĄ:

Ekonomia zdrowego rozsądkuto wspaniałe dwudziestopierwszowieczne uzupełnienie Ekonomii w jednej lekcji Henry’ego Hazlitta. W książce, w której nie znajdziemy wykresów i niezrozumiałych równań (co należy uznać za jej ogromną zaletę), John Tamny przytacza ekscytujące historie z otaczającego nas świata, aby pokazać czytelnikowi, że nie ma nic prostszego niż wzrost gospodarczy. Ekonomia zdrowego rozsądku jest odpowiedzią dla wszystkich, którym ‘tradycyjna ekonomia’ zamąciła w głowie”.

Chrześcijańska Szkoła Myśli Ekonomicznej oparta jest głównie na stwierdzeniu, że przykazania Dekalogu: „Nie pożądaj żadnej rzeczy należącej do bliźniego” i „Nie kradnij”, oprócz ich znaczenia religijnego oraz funkcji podstawowych nakazów moralnych, stanowią też imperatywy gospodarcze, których nieprzestrzeganie, szczególnie przez prawa stanowione i władze państwowe w stosunku do obywateli, powoduje niepożądane i często katastrofalne skutki gospodarcze.

Inaczej mówiąc - im powszechniejsze jest zjawisko kradzieży w jej różnych postaciach, zwłaszcza w przypadku zalegalizowanej grabieży dokonywanej przez państwo, a więc w „majestacie prawa”, tym dotkliwiej ucierpi na tym gospodarka i szybciej nastąpi zubożenie ludności. Stwierdzenie to powinno szczególnie przemawiać do chrześcijan, dla których Dekalog - jako pochodzący od Boga - stanowi jeden z filarów wiary, a fakt, iż Stwórca zakazuje bezpośrednio aż dwoma przykazaniami pozbawiania własności naszych bliźnich, wskazuje na wielkie znaczenie, jakie nadał On nietykalności cudzej własności prywatnej.

Z dumą prezentujemy nowe, poprawione przez ekspertów z zaprzyjaźnionego Instytutu Ludwiga von Misesa, jednotomowe wydanie Ekonomii wolnego rynku Murraya Rothbarda. W to sakramenckie dzieło powinien zaopatrzyć się każdy miłośnik ekonomii oraz każdy, kto planuje się jej dopiero nauczyć.