Dzieje kapitalizmu - Jakub Wozinski

Thomas Piketty[1] i jego Kapitał w XXI wieku, to kolejna pozycja napisana przez przedstawiciela klubu ludzi o mentalności antykapitalistycznej, takich jak choćby Jeremy Rifkin[2], Naomi Klein[3], a także laureaci ekonomicznej nagrody Nobla za rok 1981 – James Tobin[4], za rok 2008, Paul Krugman[5], oraz w roku 2014, Jean Tirole[6] – że wymienię tylko tych bardziej znanych. W Polsce do grupy tej należą m. in. prof. prof. Zdzisław Sadowski, Ryszard Bugaj, Stanisław Gomułka[7]. Slogan, który najlepiej charakteryzuje ten nurt brzmi: maksimum równości i etatyzmu, przy minimum wolności i rynku. Zacietrzewienie klubowiczów antykapitalistycznych jest tak silne, że ludzie ci gotowi pójść na kompromis z samym diabłem – a konkretnie: poprzeć nieudolne państwo – byleby tylko dostało się kapitalistom. Dla zmylenia czujności biznesu, występują nierzadko w roli obrońców konkurencji (byle doskonałej), pionierów wolnego rynku (byle regulowanego), wojowników o sprawiedliwość (byle społeczną), oraz czempionów wzrostu gospodarczego (byle zrównoważonego). W głębi serca jedynym modelem gospodarczym, jaki im odpowiada jest kolektywizm, monopol oraz władza namaszczonych elit, do których ludzie ci aspirują. Gardzą przy tym przedsiębiorczością, indywidualizmem, a zwłaszcza wolnością osobistą, przed którą nas energicznie chronią.

Krótka historia człowieka to kolejna książka Hansa-Hermanna Hoppego, która zarówno w sposobie argumentacji, jak i treści argumentów przełamuje wiele współczesnych polityczno-poprawnościowych mitów i wymyka się tradycyjnym podziałom czy to na poszczególne nurty myśli politycznej, czy to na dyscypliny naukowe. Jeden z takich niekonwencjonalnych aspektów filozofii politycznej Hoppego starałem się choć trochę przybliżyć: tezę o prakseologicznej, socjologicznej i kompatybilności anarchokapitalizmu i konserwatywnego ładu kulturowo-moralnego. Z twierdzeniem tym, ale i z innymi tezami prezentowanymi przez Hansa-Hermanna Hoppego – o wyższości monarchii nad demokracją, o plutokratycznej naturze tej drugiej, o różnicach w inteligencji pomiędzy rasami, o niemoralnej naturze instytucji państwa etc.

Oto książka, która dostarczy Państwu amunicji argumentów do politycznej wymiany ognia opinii!

Profesor Lawrence Reed – ekonomista, działacz wolnorynkowy i prezes największego i najstarszego amerykańskiego think tanku promującego wolność gospodarczą (FEE) – wybrał świetne, zwięzłe, konkretne teksty obalające najbardziej pospolite mity na temat kapitalizmu i stworzył zbiór, który równie dobrze mógłby nazywać się Katechizmem wolnorynkowca. Zaprezentowane w nim eseje są krótkie i przystępne, a mimo to bezlitośnie obnażają nonsens lewicowych zarzutów wobec kapitalizmu. Autorzy z łatwością demaskują błędy w rozumowaniu socjaldemokratów – obłudę tych cwanych oraz ignorancję tych naiwnych. Co równie ważne, wielokrotnie podkreślana jest różnica między prawdziwym wolnorynkowym kapitalizmem, a obecnym skorumpowanym systemem „trzeciej drogi”, którego niesprawiedliwości krytykuje się w mediach, jako „wady neoliberalizmu”, a zalety (produkcja bogactwa) bezceremonialnie zawłaszcza się w imię „sprawiedliwości społecznej”. Inaczej mówiąc, dzisiejsza lewica na kapitalizmie zwyczajnie pasożytuje. Rozrost państwa doprowadził do jego erozji i umożliwił skorumpowanie go przez „chciwych biznesmenów”. Tymczasem w ustroju prawdziwie kapitalistycznym chciwość orientuje wysiłki ludzkie ku zaspokajaniu potrzeb konsumentów i można powiedzieć, że pełni funkcję silnika świata. Dopiero sprzedajność polityków ujawnia ciemną stronę tej pozytywnej skądinąd emocji.

Dobrym świadectwem prestiżu naukowo-akademickiego Machlupa było zorganizowanie na prośbę amerykańskiego ministra finansów (Secretary of Treasury), Douglasa Dillona, tzw. Bellagio Group – grupy profesorów ekonomii, których zadaniem było wypracowywać rozwiązania problemów międzynarodowego systemu finansowego oraz trzeszczącego już wówczas w szwach systemu Bretton Woods, do którego ostatecznego załamania doszło w sierpniu 1971 roku wraz z ogłoszeniem przez prezydenta Nixona zamknięcia przez Stany Zjednoczone tzw. okienka złota. Warto dziś pamiętać, że – jak pisze David Stockman w swoim dziele The Great Deformation. The Corruption of Capitalism in America (Public Affairs, New York 2013) poświęconym dzisiejszemu „kryzysowi Lehmana” i zawierającym znakomitą historię polityki gospodarczej USA od Roosevelta do dziś – Douglas Dillon należał do tych amerykańskich mandarynów, którzy najbliżsi byli idei ratowania powiązania dolara ze złotem i obawiali się wkroczenia w świat czystego pieniądza papierowego/fiducjarnego. Dziedzicem Bellagio Group, w której stworzeniu Machlup odegrał istotną rolę, jest dziś tzw. Group of Thirty (Grupa Trzydziestu), składająca się głównie z przedstawicieli banków centralnych…

Dużo mówi się w polityce o budowaniu tak zwanego państwa dobrobytu, tudzież państwa opiekuńczego. Czy na pewno warto iść w tę stronę?

Mamy co do tego poważne i uzasadnione wątpliwości. Budowanie państwa dobrobytu prowadzi bowiem obywateli do zrzucania odpowiedzialności za własny dobrobyt na instytucję państwa, zamiast brania tej odpowiedzialności na siebie. Z historycznej perspektywy dobrobyt społeczny jest tym wyższy, im większa odpowiedzialność jednostki za własne życie.

Przekonuje o tym profesor David Schmidtz w książce pt. „Dobrobyt społeczny a odpowiedzialność jednostki”. Swoje rozważania dodatkowo ilustruje wieloma historycznymi i współczesnymi przykładami z różnych zakątków świata. Dzięki temu otrzymujemy solidną dawkę argumentów teoretycznych wspartych przemawiającymi do wyobraźni i wymownymi zastosowaniami idei w praktyce.

Praca Mateusza Machaja to próba uchwycenia, na czym w istocie polega różnica między kapitalizmem a socjalizmem. Autor dokonuje przeglądu różnych stanowisk wobec takich zagadnień jak funkcja wiedzy w gospodarce, geneza i rola pieniądza, znaczenie przedsiębiorcy w gospodarce, a przede wszystkim prawo własności. Analizuje niuanse debaty kalkulacyjnej, dochodząc do wniosku, że krytyka gospodarki socjalistycznej, jaką sformułował Ludwig von Mises, wymaga doprecyzowania, a mianowicie silniejszego zaakcentowania znaczenia własności prywatnej. „Socjalizm jest nieefektywnym systemem gospodarczym, ponieważ likwiduje własność prywatną, a nie ceny” – konkluduje Machaj. W końcowych akapitach przedstawia zwięzłą, błyskotliwą interpretację najnowszych wydarzeń w gospodarce Polski i świata.

Książka napisana z rozmachem i polotem godnymi wielkich poprzedników tradycji austriackiej szkoły ekonomii – Misesa, Hayeka, Rothbarda. Dzięki przystępnemu językowi i klarowności wywodu jej lektura będzie ucztą duchową nie tylko dla ekonomistów, lecz także wszystkich, którzy interesują się naukami społecznymi.

Praca Mateusza Machaja to próba uchwycenia, na czym w istocie polega różnica między kapitalizmem a socjalizmem. Autor dokonuje przeglądu różnych stanowisk wobec takich zagadnień jak funkcja wiedzy w gospodarce, geneza i rola pieniądza, znaczenie przedsiębiorcy w gospodarce, a przede wszystkim prawo własności. Analizuje niuanse debaty kalkulacyjnej, dochodząc do wniosku, że krytyka gospodarki socjalistycznej, jaką sformułował Ludwig von Mises, wymaga doprecyzowania, a mianowicie silniejszego zaakcentowania znaczenia własności prywatnej. „Socjalizm jest nieefektywnym systemem gospodarczym, ponieważ likwiduje własność prywatną, a nie ceny” – konkluduje Machaj. W końcowych akapitach przedstawia zwięzłą, błyskotliwą interpretację najnowszych wydarzeń w gospodarce Polski i świata.

Gra toczy się o wysoką stawkę. Dążenia potężnych korporacji do przewidywania i kontrolowania naszych zachowań są prawdziwym wyzwaniem dla ludzkości. Pasożytnicza logika ekonomiczna, w której wytwarzanie towarów i usług jest podporządkowane globalnej architekturze modyfikacji behawioralnych, może zmienić ludzką naturę w XXI wieku tak samo, jak przemysłowy kapitalizm zniekształcił naturalne środowisko w XIX i XX wieku.

Przełomowa analiza nowego porządku ekonomicznego, narzuconego przez cyfrową rewolucję, i jedna z najważniejszych książek XXI wieku o gospodarce i społeczeństwie

Pisząc tę książkę, nie zamierzałem przyjmować sztucznej postawy „centrowej” ani też dogadzać dużej liczbie ludzi wyznających błędne opinie – fakty są bowiem niepodważalne. […] Biorąc pod uwagę setki prac, które jak dotąd napisano w celu potępienia kapitalizmu, uznałem, że z pewnością nie byłoby nic złego w napisaniu książki w jego obronie. W każdej sprawie sądowej oskarżonemu przysługuje przecież obrońca. Sędzia – w tym wypadku jesteś nim Ty, drogi Czytelniku – wydaje wyrok dopiero po zapoznaniu się ze wszystkimi faktami i argumentami obu stron. W niniejszym kontekście należałoby zatem uwzględnić również fakty przemawiające za kapitalizmem. Wszak proces, w którym zabrakło obrony, a prokurator i sędzia są w zmowie, byłby niczym więcej, jak procesem pokazowym. Niestety, debata na temat kapitalizmu często przypomina właśnie taki pokazowy proces zamiast pełnego wymiaru sprawiedliwości.

– fragment książki

Czy kapitalizm jest moralny?

Mimo swych niewątpliwych sukcesów i osiągnięć odczuwanych niemal przez każdego z nas, kapitalizm nie cieszy się wzięciem. Żaden inny ustrój, na czele z socjalizmem, który miał być optymalnym rozwiązaniem problemów materialnych ludzkości, nie jest w stanie równie tanio, z równą obfitością i bez jakiejkolwiek dyskryminacji dostarcza ludziom żywności, odzieży, dachu nad głową, elementarnych i wyszukanych usług, przyczyniających się do duchowego i fizycznego rozwoju człowieka.